ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
Η εκκλησία της Παναγίας (1603, 1635)
Σώζεται ως σήμερα, ανακαινισμένη, αφού καταστράφηκε το 1866, η εκκλησία της Παναγίας είναι κτίσμα του 16ου αι. στο εσωτερικό της ήταν διακοσμημένη με αγιογραφίες, στις οποίες δυστυχώς έχει γίνει επικάλυψη στρωμάτων ασβεστοκονιάματος. Έχει δύο εισόδους, η κύρια στη δυτική πλευρά και η άλλη στη βόρεια με προσθήκη νεότερου καμπαναριού στην ίδια πλευρά. Στον τοίχο της νότιας πλευράς και στο μέσον περίπου αυτής φέρει μικρό παράθυρο. Στο εσωτερικό της εκκλησίας βρίσκεται η πέτρινη παραλληλόγραμμη πλάκα, μάλλον κτητορική με επιγραφή χαραγμένη πάνω και χρονολογία 1603, όπως τη φωτογράφισε και προσπάθησε να τη μεταγράψει ο Ιταλός αρχαιολόγος Gerola. βλ. επιγραφή που προσπάθησε να αποκρυπτογραφήσει ο Gerola: αναμνηστική πλάκα, χαραγμένη σε τύπο σκακιέρας, διαστάσεων 21,5 χ 44,5 περικλείει σε ξεχωριστά γράμματα μια επιγραφή μερικώς κατορθώθηκε να αναγνωστεί και να ερμηνευτεί: “1603 μήν σεπτεμπριου ς ταίς ΙΔ ………δια χιρός ……..νοταρίου”.
Σύμφωνα με το τεκμηριωτικό υλικό της περιόδου της βενετοκρατίας η εκκλησία ήταν ius patronato της φεουδαρχικής οικογένειας του Φραντσέσκου Μουδάτσου στον οποίο ανήκε η κτηματική περιφέρεια του χωριού Κορφές κατά τον 16ο και τον 17ο αιώνα. Ειδική μνεία για τη δήλωση των εισοδημάτων της εκκλησίας της Παναγίας στο χωριό Κορφές του Καστελλίου Μαλεβιζίου , ενώπιον των βενετικών Αρχών της πόλης του Χάνδακα, εντοπίστηκε στη σειρά Consultori in jure του Κρατικού Αρχείου της Βενετίας. Η δήλωση αυτή έγινε από τα αδέλφια Ιωάννη Μουάτσο και Αντώνιο Μουάτσο, στις 15 Οκτωβρίου 1635, και ταυτόχρονα αναγράφεται το όνομα του εφημέριου της εκκλησίας, Παπά- Φραγκιά Ντατσίπρη. Τα εισοδήματα που δηλώθηκαν ήταν: “ένα κομμάτι αμπέλι τριών εργατών από το οποίο πληρώνει το ένα τρίτο στον φεουδάρχη και μπόρεσε να καλύψει την πρόσοδο του λεγόμενου τρίτου και έξι μίστατα κρασιού, είκοση υπέρπυρα περίπου ετησίως” . [Πατραμάνη, “Το Μαλεβίζι στη βενετοκρατία”].
Η βενετοκρητική οικογένεια Μουδάτσου ή Μουάτσου κατείχε στο φέουδο της το χωριό Κορφές
Έχει δειχθεί ακόμη ότι και το γειτονικό χωριό Κρουσώνας και η μονή της Αγίας Ειρήνης ανήκε επίσης στη φεουδαρχική επικράτεια της οικογένειας Μουδάτσου, από τον Μάρκο στον Φραντσέσκο και στον γιο του Φραντσέσκου τον Ανδρέα Μουδάτσο, ο οποίος είχε και την πατρωνία της (ius patronato). Στη διάρκεια της βενετοκρατίας, το χωριό Κορφές υπαγόταν διοικητικά στην Καστελλανία Μαλεβιζίου. Ανήκε στο φέουδο της βενετοκρητικής οικογένειας Μουδάτσου (Mudazzo) ή Μουάτσου (Muazzo). Η οικογένεια Μουδάτσου είχε εγκατασταθεί στην Κρήτη με τους πρώτους βενετούς αποίκους των ετών 1211, 1222 και1252. Η απώτερη καταγωγή της οικογένειας ήταν από το Τορτσέλλο, νησί της Βενετίας. Το Μυλοπόταμο είναι ο κατεξοχήν χώρος, όπου εντοπίζεται η οικογένεια. Σύμφωνα με την απογραφή του Triv(is)an κατείχε την βενετική ευγένεια και μαρτυρείται και στα τρία διαμερίσματα του Χάνδακα, των Χανίων και του Ρεθύμνου. Στα Χανιά κλάδος της οικογένειας έφερε την κρητική ευγένεια. Η οικογένεια επιβιώνει ώς σήμερα στο χωριό Μαργαρίτες Μυλοποτάμου, καθώς και στην πόλη του Ηρακλείου.
Για τον κλάδο της οικογένειας του φεουδάρχη Μάρκου Μουδάτσου (ή Μουάτσου) και το οικογενειακό του δέντρο συγκεντρώθηκαν τα εξής στοιχεία: Χρονολογία γέννησής του δεν εντοπίστηκε, ωστόσο ο θάνατός του μαρτυρείται το έτος 1571. Είχε παντρευτεί τη Μαρία Querini του τότε Turin του ποτέ Θωμά και απέκτησε μαζί της τέσσερα παιδιά: τον Τζουάννε Αντώνιο (1548- 1605), τον Άντζολο (έτος γέννησης 1554), τον Σάντο (1555- 1638), τον Φραντσέσκο και τη Μαρία. Η Μαρία ή Μαριέττα, κόρη του Μάρκου Μουδάτσου παντρεύτηκε το έτος 1573 τον Ιερώνυμο Κορνέρ του ποτέ Αντωνίου, τον λεγόμενο Ντόρια. Ο Άντζολος, ο Σάντος και ο Φραντσέσκος διατήρησαν το φέουδο στις Κορφές. Ο Άντζολος διέθετε και μετόχιο στον Άγιο Μύρωνα. Ο Σάντος, ακόμη, στο Κεραμούτσι, Κακομουρά και Κάμινο είχε φέουδο. Ο Φραντσέσκος Μουδάτσος, γιός του Μάρκου είχε συνάψει γάμο με την Orsa Μπαρμπαρίγου (Barbarigo), οικογένεια που είχε φέουδο στα γειτονικά προς τις Κορφές χωριά, Λουτράκι και Καμάρι. Μαζί της απέκτησε τρία παιδιά, τον Ανδρέα, που ήταν condutier στον βενετικό στρατό και πήρε το φέουδο του Κρουσώνα, και ακόμη τους Αντώνιο και Τζουάννε, που διατήρησαν το φέουδο στις Κορφές και δήλωσαν τα εισοδήματα της εκκλησίας της Παναγίας το έτος 1635 στο βενετικό δημόσιο. [Πατραμάνη, «Το Μαλεβίζι στη βενετοκρατία»].
Ένας γάμος για ένα μετόχι και έναν νερόμυλο στις Κορφές(1611)
Η Κατερίνα Σαλαμών, κόρη του τότε κρητικού ευγενή Τζουάννε και σύζυγος του εξοχωτάτου κρητικού ευγενή Τζώρτζη Μαλάκη διέθετε μετόχιο και νερόμυλο στο χωριό Κορφές, καθώς και κατοικίες στη πόλη του Χάνδακα στην ενορία της Santa Maria Formosa το 1621 (μια δεκαετία μετά τη σύνταξη του προικοσυμφώνου 1611) παρέχει δικαιώματα πλήρους νομής και κυριότητας (από τη μισή περιουσία που του είχε παραχωρηθεί) στον γαμπρό της Φραντσέσκο Κουερίνι, γιο της εξοχωτάτης Ιζαμπέττας, συζύγου του ευγενή Λουνάρδου Κουερίνι που είχε παντρευτεί την κόρη της Μαριέττα το 1611. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Κουερίνι παντρεύτηκε τη Μαριέττα Σαλαμών, μόνο για το μετόχι και τον νερόμυλο στις Κορφές? (Πηγή: A.S.V, Notai di Candia, b. 69(Calamara Giorgio), 52r-v). [Πατραμάνη, «Το Μαλεβίζι στη βενετοκρατία»].
Ο μισθός ενός γραμματικού από το χωριό Κορφές
Ο Ηλίας Ταλιαπιέρας του ποτέ παπα- κυρ Ιωάννη, κάτοικος του χωριού Κορφές, έναντι οφειλής 1037,5 υπερπύρων στον φεουδάρχη του χωριού Λουτρακίου Μανόλη Μπαρμπαρίγου του ποτέ αφέντη Μάρκου, ανέλαβε στις 20 Απριλίου 1624 τα καθήκοντα γραμματικού για τα προσεχή πέντε έτη. Αξίζει να σημειωθεί η ετήσια αμοιβή του γραμματικού από τον άρχοντα Μπαρμπαρίγο: 24 μουζούρια σιταριού και τριάντα μίστατα κρασιού λογάδο και 25 λίτρες τυριού ? επιπλέον, «ένα ζευγάρι βράκες φιορετένιες και ένα καπέλο φέλτρι, ένα τομάρι… και να τονε καλικώνει από τους αστραγάλους και κάτω» (Πηγή: A.S.V, Notai di candia, b. 181 (Nicolo Negri), 324v-325r: βλ. έκδοση εγγράφου στο: Πατραμάνη, «Το Μαλεβίζι στη βενετοκρατία», σ. 288).
Ο Ιερέας της εκκλησίας της Παναγίας στις Κορφές πληρώνει χρέος προσόδων προς το βενετικό δημόσιο κατοίκου του χωριού
Ο παπα- κυρ- Φραγκιάς Ντατσίπρης του ευλαβούς παπα- Δημήτρη, κάτοικος της Χώρας από το χωριό Κορφές του Μαλβιζί πλήρωσε το ποσό των 309 υπερπύρων αντί χρέους προσόδων μιας πενταετίας προς το βενετικό δημόσιο του κύρ Νικολή Φασουλά, από το ίδιο χωριό, επιπλέον ο παπα- Φραγκιάς αποπλήρωσε κι άλλο χρέος 16 υπερπύρων του Φασουλά. Για την απόσβεση του χρέους του Φασουλά, ο παπα- κυρ Φραγκιάς και οι κληρονόμοι του θα μπορούσαν να νέμονται για την επόμενη δεκαετία «ένα κομμάτι αμπέλι ντριτάρικον εργατών εννέα ητζίρκα, βαλμένον εις το άνωθεν χωρίον Κορφές εις τόπον κραζόμενον Δραγατοκάλυβο εις το μερτικόν του εκλαμπροτάτου αφέντι Μάρκο Μουδάτσο με οκτώ ρίζες ελιές μικρές μεγάλες με τέσσερις βερικοκιές δύο απιδιές, μίαν σημιά και με όλα του τα δικεώματα το ποσέσον να μπορή ο λεγόμενος παπα κύρ Φραγκιάς νάχη από σήμερον να καθαρίζη να κλαδεύγη νά σκαύτη να δισκαφίζη να τα γοβερνάρη καλά… καί νά τό γουδέρη κατά το σύνηθες της Βενετίας χρόνους και ηντράδες δύο πεντάδες πρώτους ερχόμενους». Με τη λήξη της δεκαετίας και εφόσον είχε εξοφληθεί το ποσό των 426 υπερπύρων, το αμπέλι θα επανερχόταν «εις την εξουσίαν» του Φασουλά και των κληρονόμων του. (Πηγή: A.S.V, Notai di candia, b. 181 (Nicolo Negri),(1621, 14 febr. – 1624. 13 settembre). [Πατραμάνη, «Το Μαλεβίζι στη βενετοκρατία»].
Στη διάρκεια του Κρητικού πολέμου: Πρόσφυγες στα Κύθηρα μέλη της βενετοκρητικής οικογένειας Μουδάτσου(Μουάτσου)
Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον το γεγονός ότι μέλη της οικογένειας του Φραντσέσκου (Φραγκίσκου) Μουδάτσου του θανόντος Μάρκου από τις Κορφές, κατέληξαν πρόσφυγες στη διάρκεια του Κρητικού Πολέμου στα Κύθηρα. Συγκεκριμένα ο Μικέλες Μουδάτσος, γιός του Σάντου και εγγονός του Φραντσέσκου (έτος σύνταξης διαθήκης 1661) με τη σύζυγό του Ελενέττα Μπετοπούλα (έτος σύνταξης διαθήκης 1693) και ο γιος τους Φραντσέσκος, ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα καπελλάνου στον καθολικό ναό της Παναγίας των Λατίνων στη Φορτέτσα της Χώρας Κυθήρων και εφημερίου στο λατινικό μοναστήρι του Αγίου Μαρτίνου στη θέση Πηγάδια της Χώρας Κυθήρων. [Μαρία Γ. Πατραμάνη Κρητικοί πρόσφυγες στα Κύθηρα 1645- 1797, διδακτορική διατριβή υπό έκδοση].
Ερευνα: Μαρία Γ. Πατραμάνη
Leave a comment