To χωριό και η ιστορία του

Το χωριό Κορφές απέχει από την πόλη του Ηρακλείου 20 χλμ. , από τη διακλάδωση αριστερά στο 7,3 χλμ. του παλιού δρόμου προς Ρέθυμνο. Η απόσταση μετά το Γάζι, διαμέσου Καβροχωρίου – Κεραμουτσίου ως τις Κορφές είναι 8χλμ. Παράλληλα έχει κατασκευαστεί ο νέος δρόμος Γάζιου – Κρουσώνα με απόσταση 8 χλμ. Το χωριό ανήκει στην Τοπική Κοινότητα Κορφών του Δήμου Μαλεβιζίου. Ο πληθυσμός του με βάση την τελευταία απογραφή του έτους 2001 είναι 615 κάτοικοι.

Γεωγραφική θέση του χωριού Κορφές και η ονομασία του
Σε υψόμετρο 290 μ., το χωριό Κορφές έχει το προνόμιο της πανοραμικής θέσης, καθώς διακρίνονται εκατέρωθεν της κτηματικής περιφέρειάς του τα περισσότερα χωριά του δυτικού Μαλεβιζίου του Ν. Ηρακλείου Κρήτης. Από το ένα μέρος, τα χωριά Λουτράκι – Κρουσώνας – Ασίτες, και έναντι : Πυργού – Άγιος Μύρων – Πετροκέφαλο – Βούτες. Από το άλλο μέρος τα χωριά: Καμάρι – Μονή – Τύλισσος με τα οποία συνδέεται μέσω του παλιού δρόμου που διέρχεται από τα χωριά Κεραμούτσι – Καβροχώρι – Ηράκλειο. Η ονομασία Κορφές, οφείλεται στο ότι το χωριό περιβάλλεται από τις κορφές των ανατολικών παρυφών του Ψηλορείτη. Ο κύριος όγκος του Ψηλορείτη, ως γνωστόν, διαχωρίζει την Κρήτη σε ανατολή και δύση. Πάνω από τις ανατολικές παρυφές του βουνού στα 1600 μ. βρίσκονται οι θέσεις του οροπεδίου και του κάμπου της Νίδας. Οι υπώρειες του Ψηλορείτη κατέρχονται απότομα στην ανώμαλη χώρα του Ηρακλείου κατά τη γραμμή Ρογδιάς– Στρούμπουλα- Τυλίσου- Κορφών- Λουτρακίου-Κρουσώνα- Ασιτών. Από τη γραμμή αυτή πέντε δύσβατα μονοπάτια οδηγούν στο οροπέδιο της Νίδας. Ένα από αυτά περνά από το χωριό Κορφές, διαμέσου των ορεινών θέσεων Καβαλλαρά, του Γέρου ο Πόρος, Συκιά, Κρουσανιώτικα Λειβάδια, Κορίτσι, Μαύρο Μασκάλι.
Ο οικιστικός ιστός του χωριού Κορφές εκτείνεται πάνω από τις φυσικού κάλλους λοφώδεις κατάφυτες από την πλούσια χλωρίδα και τις καλλιεργημένες ζώνες του (από αμπέλια και ελιές), κατ’ επέκταση του βουνού της Καβαλλαράς και ανεξάρτητα από αυτό, καθώς και κάτω από τον λόφο «Κεφάλα», και τις κτηματικές περιφέρειες σημ. «Καμινάκια» (επί βενετοκρατίας «Κάμινος») και σημ. Μουρί (επί βενετοκρατίας «Κακομουράς»).Στο βουνό της Καβαλλαράς διασώζεται το καθολικό της ιστορικής μονής της Παναγίας Κεράς Καβαλλαρέας ή Καβαλλαράς που ήκμασε στη διάρκεια της βενετοκρατίας. Κάτω από τον λόφο «Κεφάλα» και σε απόσταση 200 μέτρων από τον οικισμό του χωριού διασώζεται η δρύς, γνωστή ως «ντρυγιάς του Μανταλένη», που έχει κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο της φύσης (ΦΕΚ 121/Δ/1980).Ο οικισμός του χωριού έχει αναπτυχθεί περιμετρικά γύρω από την πλατεία σε δύο διαζώματα και δύο εκκλησίες, μία στο καθένα, που σηματοδοτούν το παλαιό και νεότερο. Στο χαμηλότερο διάζωμα της πλατείας βρίσκεται η παλαιά εκκλησία της Παναγίας, η οποία είναι αφιερωμένη στο Γενέσιον της Θεοτόκου, και είναι κτίσμα τουλάχιστον του έτους 1603, εκτεινόταν ο παλαιός οικισμός. Στο υπερυψωμένο διάζωμα με τον ενοριακό ναό της Αγίας Τριάδος (1885), στη σημερινή κεντρική πλατεία με το μνημείο των ηρώων, ο νεότερος οικισμός. Από τα τέλη του 19ου αιώνα στον περίβολο της κεντρικής πλατείας εντοιχίστηκε πέτρινη κρήνη.

Η φυσική ομορφιά
Το γόνιμο υπέδαφος στις λοφώδεις επικλινείς ζώνες της κτηματικής περιφέρειάς του ευνοεί κυρίως τις αμπελοκαλλιέργειες – άλλωστε ήταν το επικρατέστερο σε παραγωγή σουλτανίνας σταφίδας χωριό στο Μαλεβίζι. Την κτηματική περιφέρεια των Κορφών διασχίζουν δύο ποταμοί: 1) ο Βαθειάς που εκπηγάζει από τα βουνά των χωριών Ανωγείων- Σίσαρχων- Γωνιών, κατέρχεται από το βουνό της Καβαλλαράς και διασχίζει τις κτηματικές περιφέρειες των χωριών Κορφών, Καμαρίου, Τυλίσσου, Κεραμουτσίου, Καβροχωρίου, και απολήγει στη θέση Μπιμπίκη (όπου η γέφυρα Καβροχωρίου σε απόσταση 500 μ. από το Καβροχώρι). Στο σημείο αυτό συγκλίνεί με τον ποταμό Ξενικάδο για να σχηματίσουν μαζί τον Γαζανό ποταμό. 2) Ο Ξενικάδος κατέρχεται από τα βουνά του Κρουσώνα και του Ρούβα και διαμέσον του σπηλαίου του Σάρχου διασχίζει εκτάσεις της κτηματικής περιφέρειας των χωριών Κρουσώνα- Σάρχου- Αγίου Μύρωνα- Κορφών- Καλεσανού Λαγκού (κτηματικής περιφέρειας Κρουσώνα- Καλεσίων), απολήγοντας με τη σειρά του στη θέση Μπιμπίκη. Ιδαίτερα ελκυστικές στο βουνό Καβαλλαράς είναι οι θέσεις «Άγιος Γεώργιος» και «Λυγερή» μέχρι και το φαράγγι της Γωνιάς στα όρια της κτηματικής περιφέρειας του, καθώς και οι θέσεις «Λιανός» κοντά στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και Κουτσουνάρι, με τη φυσική πηγή πλησίον της όχθης του ποταμού, του λεγόμενου Βαθειά, που εκπηγάζει από το ίδιο βουνό. Πηγές: από το Βουνό της Καβαλλαράς , στη θέση Λυγερή από όπου τροφοδοτήθηκε με νερό το χωριό Καμάρι και στη θέση Κουτσουνάρι, πλησίον του ποταμού Βαθειά. Πηγή στην θέση «Μάτι» κοντά στον ποταμό Ξενικάδο, που σύμφωνα με τη δοξασία των κατοίκων των Κορφών έχει ιαματικές ιδιότητες όσο αφορά τη θεραπεία δερματολογικών παθήσεων. Ενδιαφέρον για την αγροτική οικονομία ως και τα μέσα του 20ού αιώνα παρουσίαζαν οι νερόμυλοι: στον ποταμό Ξενικάδο: 1) ο «αγαδικός μύλος» από τη νότια πλευρά του ποταμού, στη θέση με την ονομασία «Οπίσω ποταμός» της κτηματικής περιφέρειας Κορφών. 2) ο μύλος στον Αετό από τη βόρεια πλευρά του ποταμού, της κτηματικής περιφέρειας των χωριών Κορφών και Πενταμοδίου. 3) ο μύλος στην θέση «Σκορδά», από τη νότια πλευρά του ποταμού, με την ονομασία «του παπά ο μύλος» της κτηματικής περιφέρειας Κορφών.

Ερευνα: Μαρία Γ. Πατραμάνη